Dokument piśmienniczy, zapis myśli ludzkiej, raczej obszerny, w postaci publikacji wielostronicowej o określonej liczbie stron, o charakterze trwałym. Dzisiejsza postać książki wywodzi się od kodeksu, czyli kartek połączonych grzbietem, które wraz z upowszechnieniem pergaminu zastąpiły poprzednią formę dokumentu piśmienniczego, czyli zwój.
Elementy budowy
książki :
Okładka :
Przykład okładki podwójnej - na zdjęciu widać rozłożoną
okładkę książki
Okładka to zewnętrzna część oprawy trwale połączona z wkładem. Zbudowana
jest z okładziny tylnej, przedniej i grzbietu. Wykonuje się ją z
trwałego papieru, kartonu, tektury, tkaniny czy też tworzywa sztucznego.
Jest zwykle przedmiotem opracowania graficznego. Powinny być na niej
umieszczone tytuł dzieła, nazwiska autorów i nazwa wydawcy. W wydaniach
wielotomowych umieszczona jest informacja o numerze tomu oraz zbiorczy
tytuł całego wydania.
Na grzbiecie okładki - jeśli szerokość na to pozwala - umieszcza się
nazwisko autora i tytuł dzieła. Na grzbietach grubych książek napisy
składane są w poprzek grzbietu, natomiast na cieńszych - wzdłuż grzbietu
(od góry do dołu).
Czwarta strona okładki (z tyłu) jest miejscem dla ceny książki, jej kodu
kreskowego, numeru ISBN oraz ewentualnych informacji o autorze, treści
dzieła lub serii wydawniczej.
Okładka jest źródłem informacji potrzebnych do sporządzenia opisu
bibliograficznego.
Karty tytułowe :
Strona tytułowa "Lalki" Bolesława Prusa
Karty tytułowe nazywane są często czwórką tytułową. Obejmują cztery
pierwsze stronice książki, które powinny zawierać wszystkie formalne i
prawne informacje o wydaniu. Coraz częściej można spotkać książki z
jedną stroną tytułową.
Pierwszą stronicą książki jest strona przedtytułowa. Zwykle umieszcza
się na niej skrócony tytuł dzieła (tzw. przedtytuł). W wydaniach
seryjnych można na niej umieścić nazwę i znak serii. Pochodzenie
stronicy z przedtytułem sięga okresu inkunabułów, kiedy książki trafiały
do handlu nieoprawione, a pierwsza stronica miała napisany odręcznie
tytuł i chroniła początek dzieła przed zabrudzeniem.
Drugą stronicą jest strona przytytułowa (wakat, kontrtytuł) i jest
zazwyczaj pusta. Bywa jednak traktowana przez typografa lub grafika jako
dodatkowa powierzhnia przy projektowaniu karty tytułowej i wówczas
tytulatura znajduje się na dwóch stronach na rozkładzie. Zawiera czasem
tzw. frontyspis, czyli ilustrację na niej naklejoną lub wydrukowaną
(albo też obcojęzyczną stronę tytułową).
Strona tytułowa musi zawierać imiona i nazwiska autorów, tytuł główny
wraz z podtytułem, imiona i nazwiska głównych współwydawców książki,
oznaczenie numeru wydania, sygnet i nazwę wydawcy w pełnym brzmieniu
oraz miejsce i rok wydania. W przypadku książki wielotomowej należy
umieścić w tym miejscu numer i tytuł indywidualny tomu.
Wkład :
Tworzy komplet składek lub kart połączonych na grzbiecie i
przygotowanych do połączenia z okładką. Jest to więc wewnętrzna część
oprawy rozumianej jako forma wykończenia druków.
Materiały wprowadzające
Są to przedmowy, wstęp krytyczny, życiorys autora, nota wydawnicza,
podziękowania, dedykacja oraz motto. Teksty pochodzące od autorów
uważane są za fragmenty głównego dzieła, w innym wypadku materiały
wprowadzające traktuje się jak dzieła współwydane.
Przedmowy nie napisane przez autora należy umieszczać po kartach
tytułowych i spisie treści, a w następnej kolejności wstęp krytyczny.
Przedmowa pióra autora powinna znaleźć się bezpośrednio przed tekstem
głównym.
Dedykacja powinna się znaleźć na osobnej karcie przed tekstem głównym
lub przedmową autora.
Tekst główny :
Przykład tekstu głównego
Najczęściej treść dzieła jest wyrażona w postaci tekstu słownego. Bywa
też czasem przedstawiana w postaci map, wykresów, nut albo obrazów.
Tekst główny bywa przez autora lub wydawcę podzielony na tomy, części,
rozdziały, podrozdziały i ewentualnie paragrafy. Partie tekstu mogą być
opatrzone kolejnymi numerami, numeracją i tytułami lub samymi tytułami.
Materiały uzupełniające tekst
główny
Są to materiały, których treść jest niezbędna do
rozumienia głównego tekstu dzieła albo które zawierają informacje
rozszerzające. Zaliczamy do nich przypisy, tabele, ilustracje, aneksy
oraz bibliografie załącznikowe.
Materiały pomocnicze i
informacyjne
Należą do nich indeksy (skorowidze), wykazy skrótów, ilustracji (map,
wkładek), streszczenia obcojęzyczne oraz spis treści. Wymienione
elementy zamieszcza się na końcu książki, po materiałach odautorskich.
Wyjątek stanowi spis treści, który w wielu książkach, zwykle naukowych,
znajduje się na początku książki, po czwórce tytułowej.
Kryteria :
Za książkę uważa się :
1.wydawnictwo zwarte – przeciwieństwo czasopisma, może to być duży utwór
literacki, zbiór mniejszych utworów, leksykon, podręcznik, poradnik,
praca naukowa, dokument lub zbiór dokumentów, album, atlas itp.
2.wydawnictwo dziełowe – przeciwieństwo akcydensu
3.utwór prozatorski, synonim powieści – utwór obszerniejszy niż
opowiadanie, nowela czy esej
4.zbiór mniejszych utworów prozatorskich, o określonej myśli przewodniej
i wspólnej kompozycji, powiązanych w całość redakcyjną, także zbiór
myśli, zapisków, notatek, artykułów
5.zbindowany lub oprawiony wydruk elektronicznej wersji publikacji (Np.
z pliku PDF).
6.w terminologii bibliotekarskiej:
7.publikację powyżej 48 stron – publikacja mniejsza określana jest wtedy
jako broszura
8.każdą pozycję biblioteczną w oprawie twardej – także Np. nuty, mapy,
oprawione zszywki czasopism itp.
